ការវាយតម្លៃផលប៉ះពាល់ហានិភ័យហិរញ្ញប្បទានពាណិជ្ជកម្ម

ពាណិជ្ជកម្មអន្តរជាតិ និងក្នុងស្រុក គឺជាកត្តាជំរុញកំណើនសេដ្ឋកិច្ចដ៏សំខាន់ ដែលសម្របសម្រួលលំហូរទំនិញ និងសេវាកម្មរវាងប្រទេសនានា និងក្នុងទីផ្សារក្នុងស្រុក។ ក្នុងបរិបទនេះ ហិរញ្ញប្បទានពាណិជ្ជកម្ម (Trade Finance) ដើរតួនាទីជាឧបករណ៍ដ៏សំខាន់ ក្នុងការផ្តល់ហិរញ្ញវត្ថុ កាត់បន្ថយហានិភ័យ និងសម្រួលដល់ដំណើរការទូទាត់សម្រាប់ប្រតិបត្តិការនាំចេញ-នាំចូល។ ទោះជាយ៉ាងណាក៏ដោយ ដូចគ្នាទៅនឹងសកម្មភាពពាណិជ្ជកម្មទូទៅដែរ ហិរញ្ញប្បទានពាណិជ្ជកម្មតែងតែមានហានិភ័យ។ ហានិភ័យទាំងនេះអាចមានផលប៉ះពាល់យ៉ាងធ្ងន់ធ្ងរដល់អាជីវកម្ម ប្រសិនបើមិនត្រូវបានគ្រប់គ្រង និងកាត់បន្ថយឱ្យបានត្រឹមត្រូវ។ ដូច្នេះ ការវាយតម្លៃផលប៉ះពាល់ហានិភ័យហិរញ្ញប្បទានពាណិជ្ជកម្ម គឺជាជំហានដ៏សំខាន់ដែលមិនអាចខ្វះបាននៅក្នុងពាណិជ្ជកម្មអន្តរជាតិ ឬក្នុងស្រុក។

គោលបំណងនៃឯកសារនេះ គឺដើម្បីផ្តល់នូវការយល់ដឹងដ៏ទូលំទូលាយអំពីការវាយតម្លៃផលប៉ះពាល់ហានិភ័យហិរញ្ញប្បទានពាណិជ្ជកម្ម និងផ្តល់នូវការណែនាំជាក់ស្តែងសម្រាប់អាជីវកម្មក្នុងការកាត់បន្ថយ និងគ្រប់គ្រងហានិភ័យប្រកបដោយប្រសិទ្ធភាព។

១-តើការវាយតម្លៃផលប៉ះពាល់ហានិភ័យហិរញ្ញប្បទានពាណិជ្ជកម្មជាអ្វី?

ការវាយតម្លៃផលប៉ះពាល់ហានិភ័យហិរញ្ញប្បទានពាណិជ្ជកម្ម គឺជាដំណើរការនៃការកំណត់ និងវាយតម្លៃហានិភ័យដែលអាចកើតមានឡើងនៅក្នុងប្រតិបត្តិការហិរញ្ញប្បទានពាណិជ្ជកម្ម។ គោលបំណងគឺដើម្បីកំណត់អត្តសញ្ញាណហានិភ័យសំខាន់ៗ និងបង្កើតផែនការដើម្បីកាត់បន្ថយ ឬគ្រប់គ្រងហានិភ័យទាំងនោះ។

២-ហេតុអ្វីបានជាការវាយតម្លៃផលប៉ះពាល់ហានិភ័យហិរញ្ញវត្ថុពាណិជ្ជកម្មមានសារៈសំខាន់?

• កាត់បន្ថយការខាតបង់: ការវាយតម្លៃហានិភ័យអាចជួយអាជីវកម្មជៀសវាងការខាតបង់ផ្នែកហិរញ្ញវត្ថុដែលបណ្តាលមកពីហានិភ័យដែលមិនបានរំពឹងទុក។
• បង្កើនប្រសិទ្ធភាព: ការគ្រប់គ្រងហានិភ័យប្រកបដោយប្រសិទ្ធភាពអាចធ្វើឱ្យប្រតិបត្តិការហិរញ្ញប្បទានពាណិជ្ជកម្ម (Trade Finance)ដំណើរការកាន់តែរលូន និងលឿនជាងមុន។
• កែលម្អទំនាក់ទំនងជាមួយដៃគូ: ការបង្ហាញឱ្យមើលឃើញថាអាជីវកម្មមានការគ្រប់គ្រងហានិភ័យដ៏រឹងមាំ អាចបង្កើនទំនុកចិត្តរបស់ដៃគូពាណិជ្ជកម្ម។
• អនុលោមតាមបទប្បញ្ញត្តិ: អាជីវកម្មត្រូវតែអនុលោមតាមបទប្បញ្ញត្តិពាក់ព័ន្ធនឹងហិរញ្ញប្បទានពាណិជ្ជកម្ម (Trade Finance)។ ការវាយតម្លៃហានិភ័យអាចជួយធានាថាអាជីវកម្មកំពុងអនុវត្តតាមច្បាប់ បញ្ញតិ។

៣-ប្រភេទហានិភ័យសំខាន់ៗក្នុងប្រតិបត្តិការហិរញ្ញប្បទានពាណិជ្ជកម្ម

• ហានិភ័យឥណទាន (Credit Risk)

  • នេះជាហានិភ័យទូទៅបំផុត ដែលអ្នកទិញ ឬភាគីដែលពាក់ព័ន្ធនឹងកិច្ចសន្យា មិនអាចបង់ប្រាក់តាមកាលកំណត់ ឬបង់ប្រាក់មិនពេញលេញ។
  • កត្តាដែលរួមចំណែក៖ បញ្ហាហិរញ្ញវត្ថុរបស់អតិថិជន អស្ថិរភាពសេដ្ឋកិច្ច ឬការផ្លាស់ប្ដូរក្នុងឧស្សាហកម្ម។

• ហានិភ័យប្រទេស (Country Risk)

  • ហានិភ័យនេះទាក់ទងនឹងកត្តានយោបាយ និងសេដ្ឋកិច្ចក្នុងប្រទេស ដែលធ្វើឱ្យប្រតិបត្តិការហិរញ្ញប្បទានពាណិជ្ជកម្មមានការលំបាក ឬមិនអាចទៅរួច។
  • ឧទាហរណ៍៖ សង្គ្រាម ការផ្លាស់ប្ដូរច្បាប់ពាណិជ្ជកម្ម ការរឹតត្បិតលើការផ្ទេរប្រាក់ និងអតិផរណា។

• ហានិភ័យរូបិយប័ណ្ណ (Currency Risk)

  • ការប្រែប្រួលនៃអត្រាប្តូរប្រាក់ អាចធ្វើឱ្យតម្លៃនៃប្រតិបត្តិការហិរញ្ញប្បទានពាណិជ្ជកម្មប្រែប្រួលផងដែរ។
  • នេះជាបញ្ហា ជាពិសេសនៅពេលដែលប្រតិបត្តិការធ្វើឡើងក្នុងរូបិយប័ណ្ណផ្សេងគ្នា។

• ហានិភ័យការដឹកជញ្ជូន (Transportation Risk)

  • ទំនិញអាចខូចខាត បាត់បង់ ឬត្រូវបានគេលួចក្នុងពេលដឹកជញ្ជូន។
  • កត្តា៖ គ្រោះថ្នាក់ ការពន្យារពេល ការរឹបអូសទំនិញ និងបញ្ហាអាកាសធាតុ។

• ហានិភ័យឯកសារ (Document Risk)

  • ឯកសារមិនត្រឹមត្រូវ ក្លែងបន្លំ ឬខ្វះឯកសារសំខាន់ៗ អាចបង្កឱ្យមានបញ្ហា និងការពន្យារពេល។
  • ឧទាហរណ៍៖ លិខិតឥណទានមិនត្រឹមត្រូវ បញ្ជីដឹកជញ្ជូនមិនពេញលេញ និងវិក្កយបត្រក្លែងបន្លំ។

• ហានិភ័យប្រតិបត្តិការ (Operational Risk)

  • ជាប្រភេទហានិភ័យដែលអាចកើតមានឡើងដោយសារតែកំហុសរបស់បុគ្គលិក ប្រព័ន្ធកុំព្យូទ័រ ឬដំណើរការប្រតិបត្តិការនានា។
  • ឧទាហរណ៍ ៖ កំហុសក្នុងការកែច្នៃឯកសារ ការបរាជ័យនៃប្រព័ន្ធបច្ចេកវិទ្យាព័ត៌មាន ឬការក្លែងបន្លំខាងក្នុងអង្គភាព។

• ហានិភ័យអនុលោមភាព (Compliance Risk)

  • ហានិភ័យនៃការរំលោភលើច្បាប់ បទប្បញ្ញត្តិ និងគោលការណ៍នានា។
  • ការមិនគោរពអាចបណ្ដាលឱ្យមានការពិន័យ ការបាត់បង់អាជ្ញាប័ណ្ណ ឬការខូចខាតកេរ្តិ៍ឈ្មោះ។

៤-វិធីសាស្រ្តវាយតម្លៃផលប៉ះពាល់ហានិភ័យ

• ការកំណត់អត្តសញ្ញាណហានិភ័យ៖

  • ប្រភេទហានិភ័យដែលអាចកើតមាន៖
    • ហានិភ័យឥណទាន (Credit risk)៖ ការខកខានក្នុងការទូទាត់។
    • ហានិភ័យទីផ្សារ (Market risk)៖ ការប្រែប្រួលអត្រាការប្រាក់ ឬអត្រាប្តូរប្រាក់។
    • ហានិភ័យប្រតិបត្តិការ (Operational risk)៖ កំហុសក្នុងការដំណើរការ ឬការក្លែងបន្លំ។
    • ហានិភ័យនយោបាយ (Political risk)៖ អស្ថិរភាពនយោបាយ ឬការផ្លាស់ប្តូរច្បាប់។
    • ហានិភ័យអនុលោមភាព(Compliance risk)៖ ការមិនគោរពច្បាប់ ឬបទប្បញ្ញត្តិ។
  • ប្រភពនៃហានិភ័យ៖ អតិថិជន អ្នកផ្គត់ផ្គង់ ប្រទេសគោលដៅ និងទីផ្សារហិរញ្ញវត្ថុ។

• ការវាយតម្លៃប្រូបាប៊ីលីតេ និងផលប៉ះពាល់៖

  • ប្រើប្រាស់ម៉ាទ្រីសហានិភ័យ (Risk matrix) ដើម្បីវាយតម្លៃប្រូបាប៊ីលីតេ និងផលប៉ះពាល់នៃហានិភ័យនីមួយៗ។
  • កំណត់បរិមាណផលប៉ះពាល់ហិរញ្ញវត្ថុដែលអាចកើតមាន។
  • ពិចារណាលើផលប៉ះពាល់មិនមែនហិរញ្ញវត្ថុ ដូចជាការខូចខាតកេរ្តិ៍ឈ្មោះ។

• ការបង្កើតផែនការគ្រប់គ្រងហានិភ័យ៖

  • យុទ្ធសាស្ត្រកាត់បន្ថយហានិភ័យ៖
    • ការផ្ទេរហានិភ័យ (Risk transfer)៖ ប្រើប្រាស់ធានារ៉ាប់រង ឬឧបករណ៍ការពារហានិភ័យ។
    • ការចៀសវាងហានិភ័យ (Risk avoidance)៖ កុំចូលរួមក្នុងសកម្មភាពដែលមានហានិភ័យខ្ពស់។
    • ការគ្រប់គ្រងហានិភ័យ (Risk control)៖ អនុវត្តវិធានការដើម្បីកាត់បន្ថយប្រូបាប៊ីលីតេ ឬផលប៉ះពាល់នៃហានិភ័យ។
    • ការទទួលយកហានិភ័យ(Risk acceptance)៖ទទួលយកហានិភ័យនៅពេលដែលការចំណាយក្នុងការកាត់បន្ថយហានិភ័យធំជាងផលប៉ះពាល់នៃហានិភ័យ។
  • បង្កើតផែនការសកម្មភាពជាក់លាក់ និងកំណត់ទំនួលខុសត្រូវ។

• ការត្រួតពិនិត្យ និងវាយតម្លៃ៖

  • តាមដានសូចនាករសំខាន់ៗ ដើម្បីវាស់វែងប្រសិទ្ធភាពនៃផែនការគ្រប់គ្រងហានិភ័យ។
  • ធ្វើការពិនិត្យឡើងវិញជាទៀងទាត់ និងកែសម្រួលផែនការគ្រប់គ្រងហានិភ័យតាមតម្រូវការ។
  • កត់ត្រា និងវិភាគព្រឹត្តិការណ៍ហានិភ័យដែលបានកើតឡើង ដើម្បីធ្វើការកែលម្អជាបន្តបន្ទាប់។

៥-ឧបករណ៍ និងបច្ចេកទេស

មានឧបករណ៍ និងបច្ចេកទេសជាច្រើនដែលអាចប្រើសម្រាប់ការវាយតម្លៃផលប៉ះពាល់ហានិភ័យ រួមមាន៖

• ម៉ាទ្រីសវាយតម្លៃហានិភ័យ (Risk Assessment Matrix)

  • វាជាឧបករណ៍ដែលមើលឃើញយ៉ាងងាយស្រួល ក្នុងការបង្ហាញពីលទ្ធភាពនៃការកើតឡើងនៃហានិភ័យ និងផលប៉ះពាល់របស់វា។
  • ម៉ាទ្រីសនេះជាធម្មតាប្រើក្រឡាចត្រង្គ ដោយអ័ក្សមួយតំណាងឱ្យប្រូបាប៊ីលីតេ (លទ្ធភាពនៃការកើតឡើង) និងអ័ក្សមួយទៀតតំណាងឱ្យផលប៉ះពាល់ (ភាពធ្ងន់ធ្ងរនៃផលវិបាក)។
  • ដោយប្រើម៉ាទ្រីសនេះ យើងអាចកំណត់អាទិភាពហានិភ័យ ដោយផ្តោតលើអ្នកដែលមានប្រូបាប៊ីលីតេខ្ពស់ និងផលប៉ះពាល់ខ្ពស់។

• ការវិភាគ SWOT (SWOT Analysis)

  • SWOT គឺជាអក្សរកាត់សម្រាប់ភាពខ្លាំង (Strengths) ភាពខ្សោយ (Weaknesses) ឱកាស (Opportunities) និងការគំរាមកំហែង (Threats)។
  • វាជាឧបករណ៍យុទ្ធសាស្ត្រ ដែលជួយកំណត់កត្តាផ្ទៃក្នុង (ភាពខ្លាំង និងភាពខ្សោយ) និងកត្តាខាងក្រៅ (ឱកាស និងការគំរាមកំហែង) ដែលអាចប៉ះពាល់ដល់អង្គភាព ឬគម្រោង។
  • ក្នុងការវាយតម្លៃហានិភ័យ ការវិភាគ SWOT អាចជួយកំណត់ការគំរាមកំហែងដែលអាចកើតមាន និងភាពងាយរងគ្រោះរបស់អង្គភាព។

• ការវិភាគសេណារីយ៉ូ (Scenario Analysis)

  • បច្ចេកទេសនេះពាក់ព័ន្ធនឹងការបង្កើតសេណារីយ៉ូដែលអាចកើតមាន ដែលតំណាងឱ្យលទ្ធផលអនាគតផ្សេងៗគ្នា។
  • សម្រាប់សេណារីយ៉ូនីមួយៗ ផលប៉ះពាល់សក្តានុពលនៃហានិភ័យត្រូវបានវាយតម្លៃ។
  • នេះជួយឱ្យយល់ពីជួរនៃលទ្ធផលដែលអាចកើតមាន និងត្រៀមខ្លួនសម្រាប់លទ្ធភាពផ្សេងៗគ្នា។
  • ការវិភាគសេណារីយ៉ូនេះមានសារៈសំខាន់ណាស់ក្នុងការវាយតម្លៃហានិភ័យដែលកើតឡើងពីការផ្លាស់ប្តូរនៃអថេរផ្សេងៗ។

• បន្ថែមពីលើឧបករណ៍ខាងលើនៅមានឧបករណ៍ផ្សេងទៀតដូចជា :

  • ការវិភាគភាពប្រែប្រួល (Sensitivity analysis)
  • ការវិភាគម៉ុងតេកាឡូ (Monte Carlo analysis)
  • ការវិភាគលទ្ធភាពជោគជ័យ និងផលប៉ះពាល់ (Probability and Impact analysis)

សរុបសេចក្ដីមក ហិរញ្ញប្បទានពាណិជ្ជកម្មដើរតួនាទីជាកម្លាំងចលករដ៏សំខាន់សម្រាប់ពាណិជ្ជកម្មអន្តរជាតិ និងក្នុងស្រុក។ យ៉ាងណាក៏ដោយ ភាពជោគជ័យនៃប្រតិបត្តិការហិរញ្ញប្បទានពាណិជ្ជកម្មទាមទារឱ្យមានការគ្រប់គ្រងហានិភ័យប្រកបដោយប្រសិទ្ធភាព។ ការវាយតម្លៃផលប៉ះពាល់ហានិភ័យដើរតួនាទីស្នូលក្នុងការកំណត់ ការវិភាគ និងការកាត់បន្ថយហានិភ័យផ្សេងៗដែលអាចកើតមាន។

តាមរយៈការអនុវត្តដំណើរការវាយតម្លៃហានិភ័យដ៏ហ្មត់ចត់ ដោយប្រើប្រាស់ឧបករណ៍ និងបច្ចេកទេសសមស្រប ដូចជាម៉ាទ្រីសវាយតម្លៃហានិភ័យ ការវិភាគ SWOT និងការវិភាគសេណារីយ៉ូ អាជីវកម្មអាច៖

• កាត់បន្ថយការខាតបង់ផ្នែកហិរញ្ញវត្ថុ
• បង្កើនប្រសិទ្ធភាពប្រតិបត្តិការ
• កសាងទំនុកចិត្តជាមួយដៃគូពាណិជ្ជកម្ម
• ធានានូវការអនុលោមតាមបទប្បញ្ញត្តិ

ការយល់ដឹង និងការដោះស្រាយហានិភ័យសំខាន់ៗដូចជា ហានិភ័យឥណទាន ហានិភ័យប្រទេស ហានិភ័យរូបិយប័ណ្ណ ហានិភ័យដឹកជញ្ជូន ហានិភ័យឯកសារ ហានិភ័យប្រតិបត្តិការ និងហានិភ័យអនុលោមភាព គឺជាកត្តាចាំបាច់សម្រាប់អាជីវកម្មដើម្បីសម្រេចបាននូវភាពជោគជ័យប្រកបដោយចីរភាពក្នុងបរិយាកាសពាណិជ្ជកម្មសកលដែលមានការប្រែប្រួលជានិច្ច។

ដូច្នេះ ការធ្វើសមាហរណកម្មការវាយតម្លៃហានិភ័យទៅក្នុងយុទ្ធសាស្រ្តហិរញ្ញប្បទានពាណិជ្ជកម្ម គឺជាការវិនិយោគដ៏សំខាន់ដែលមិនត្រឹមតែការពារអាជីវកម្មពីគ្រោះថ្នាក់ដែលអាចកើតមានប៉ុណ្ណោះទេ ថែមទាំងផ្តល់នូវគ្រឹះដ៏រឹងមាំសម្រាប់កំណើន និងការអភិវឌ្ឍន៍រយៈពេលវែងផងដែរ។